Duan Yongping tin rằng Tim Cook không hề biết gì về ông khi hai người lần đầu gặp mặt cách đây vài năm. Nhưng hiện tại thì Cook khó có thể không biết người đồng sáng lập thương hiệu Oppo và Vivo đang đánh bật Apple khỏi thị trường Trung Quốc.
Duan là tỷ phú đã sáng lập ra Vivo và Oppo, từng có lúc bị chê là bản sao rẻ tiền của chiếc iPhone, cả hai thương hiệu này đã có những bước tiến đáng kể, đẩy Apple ra khỏi top ba trong năm 2016, thời điểm chứng kiến thị phần iPhone lần đầu bị giảm tại thị trường này.
Cả hai đã làm được điều mà Apple không thể, đó là thích ứng nhanh với thị trường địa phương. Chia sẻ với Bloomberg ở lần phỏng vấn đầu tiên trong 10 năm qua, Duan cho biết cả Vivo và Oppo đã dùng chiến thuật mà Apple lưỡng lự, như thiết bị giá rẻ hơn với tính năng cao cấp, điều Apple không muốn làm vì sợ gây ảnh hưởng đến các thị trường khác.
“Ngay cả Apple cũng có lỗ hổng, vì vậy họ không thể đánh bại chúng tôi tại Trung Quốc”, ông trùm điện tử 56 tuổi này khẳng định. “Họ có thể đã hơi bướng bỉnh. Họ đã tạo ra rất nhiều điều tuyệt vời như hệ điều hành iOS chẳng hạn, nhưng chúng tôi vượt qua họ ở các lĩnh vực khác”.
Nói là vậy, nhưng Duan không hề đánh giá thấp sức mạnh toàn cầu của nhà sản xuất iPhone. Thực tế, nỗi ám ảnh của ông với đối thủ đến từ Mỹ là quy mô: ông từ lâu đã là một nhà đầu tư lớn ở Apple và là một fan hâm mộ của vị giám đốc điều hành Tim Cook.
“Tôi đã có vài dịp được gặp Tim Cook. Ông ấy có thể không biết tôi, nhưng chúng tôi đã từng trò chuyện với nhau một chút, tôi rất mến ông ấy”.
Mặc dù Apple không thể xác nhận sự kiện nào mà Duan đã gặp Tim Cook khi được Bloomberg dò hỏi, nhưng Duan đã viết blog không ngừng về các sản phẩm, giá cổ phiếu và các hoạt động của Apple từ 2013, khi công ty này có giá trị chỉ khoảng một nửa so với hiện nay. Ông thường mang 4 thiết bị, bao gồm một chiếc iPhone được sử dụng thường xuyên.
Trong một bài đăng hồi năm 2015, Duan cho rằng lợi nhuận của Apple sẽ đạt 100 tỷ USD trong 5 năm tới. Duan nói rằng phần lớn sự giàu có ở nước ngoài của ông vẫn được gắn liền với nhà sản xuất iPhone. Ông thậm chí còn sống ở Palo Alto, gần trụ sở mới với thiết kế giống UFO của Apple tại Cupertino.
“Apple là một công ty kỳ lạ, nó là hình mẫu cho chúng tôi để học hỏi” Duan nói “Chúng tôi không có khái niệm vượt qua bất cứ ai, thay vào đó chỉ tập trung vào cải thiện chính mình”.
Với sự nhạy bén trong đầu tư, Duan được truyền thông địa phương ví như Warren Buffett của Trung Quốc. Sinh ra ở Giang Tây, ông bắt đầu sự nghiệp bằng công việc tại một nhà máy ống chân không trước khi gầy dựng được tên tuổi trong ngành đồ điện tử gia dụng.
Ông rời công việc này năm 1990 và đến Quảng Đông để điều hành một nhà máy điện tử đang gặp khó khăn. Sản phẩm đầu tiên của ông là máy chơi game Subor với hai khe cắm thẻ game – cạnh tranh trực tiếp với máy chơi game Nintendo. Subor – có giá bán từ 100 tới 400 tệ – đã trở nên cực kỳ thành công khi không có đối thủ tại địa phương. Duan thậm chí từng mời ngôi sao võ thuật Thành Long quảng cáo cho Subor. Năm 1995, doanh thu từ Subor đã vượt qua mức 1 tỷ nhân dân tệ.
Thời điểm Subor đang trên đỉnh cao, Duan đã rời đi để thành lập một doanh nghiệp mới. Ông đặt tên cho công ty của mình là Bubugao với ý nghĩa là “bước lên từng bước một.” Công ty này được biết đến với cái tên BBK, đã tạo ra các dòng sản phẩm VCD và MP3 phổ biến, nhưng sau đó cũng sản xuất đầu DVD cho các thương hiệu toàn cầu. Bubugao Communication Equipment Co – công ty con của BBK, đã trở thành một trong những nhà sản xuất điện thoại cơ bản lớn nhất Trung Quốc vào những năm 2000, cạnh tranh trực tiếp với Nokia và Motorola.
Chiếc iPhone đầu tiên ra mắt vào năm 2007 đã mở đường cho Vivo và Oppo. Mặc dù đều do Duan sáng lập, nhưng hai thương hiệu này cạnh tranh rất khốc liệt với nhau. Họ chạy đua gay gắt với nhau bằng những chiến dịch marketing rầm rộ tại các thị trường từ Ấn Độ tới Đông Nam Á. Kiranjeet Kaur, giám đốc nghiên cứu của IDC bình luận rằng triết lý bán hàng của cả hai thương hiệu này rất hiệu quả các thị trường đang phát triển.
“Hai công ty này hoàn toàn hiểu việc làm cách nào tạo ra những con người giỏi nhất, đặc biệt là họ đã thừa hưởng từ Duan” Nicole Peng, giám đốc cấp cao của Canalys cho biết. Quan trọng hơn là họ hiểu khách hàng trẻ tuổi mà họ đang hướng tới “Nhiều người quản lý của họ còn rất trẻ và đã làm việc tại đây từ khi mới tốt nghiệp.”
Những nỗ lực gần đây của Duan được ấp ủ ngay tại sân sau của Apple. Năm 2001, ở tuổi 40 tuổi, Duan muốn nghỉ hưu, ông chuyển tới California chỉ để tập trung vào đầu tư và từ thiện. Ông đã đưa gia đình vào sống trong một căn biệt thự mà ông mua lại từ John Chamers, chủ tịch Cisco Systems. Nhưng sự ra đời của smartphone đã buộc Duan phải gác kế hoạch nghỉ hưu của mình lại.
Thời điểm nửa cuối những năm 2000, BBK đang đứng trên bờ vực phá sản khi doanh số thiết bị cơ bản sụt giảm. Các đối thủ như Huawei và Coolpad ra mắt smartphone với giá khoảng 1.000 nhân dân tệ đã gần như nhấn chìm BBK, Duan nhớ lại.
“Chúng tôi đã có những cuộc họp nghiêm túc để tìm giải pháp đóng cửa công ty một cách êm đẹp, một giải pháp mà nhân viên không bị thiệt hại và các nhà cung cấp không bị lỗ”, Duazn nói.
Những buổi thảo luận này đã khai sinh ra hai doanh nghiệp thành công nhất của Duan. Trong năm 2005, Tony Chen, doanh nhân kiêm nhà bảo trợ của Duan quyết định thành lập một công ty mới. Với cái tên Oppo, công ty ban đầu chuyên bán máy nghe nhạc nhưng chuyển sang phát triển smartphone vào năm 2011. Tới năm 2009, BBK thành lập Vivo và Shen Wei, một trợ thủ đắc lực khác của Duan giữ vị trí điều hành.
“Sản xuất smartphone không phải là ý tưởng của tôi”, Duan nói. “Nhưng tôi đã nghĩ rằng mình có thể làm tốt trong thị trường này”.
Ban đầu cả hai thương hiệu này đều không được người dùng quan tâm. Thời điểm này chiếc iPhone đã quyến rũ người dùng nhờ hệ thống ứng dụng cách mạng và giao diện trang nhã, trong khi BlackBerry thì đang thống trị thị trường doanh nghiệp.
Nhưng Vivo, Oppo đã phát triển một phương thức marketing mới là thuê những người nổi tiếng tại địa phương quảng cáo cho sản phẩm, đồng thời mở rộng hệ thống đại lý rộng khắp Trung Quốc. Họ đã thu hút một lượng lớn khách hàng trẻ tuổi bằng quảng cáo smartphone của mình có giá rẻ nhưng vẫn cung cấp các tính năng cao cấp. Nhìn bề ngoài thì smartphone của Vivo và Oppo đã vượt qua iPhone ở những lĩnh vực như tốc độ sạc, dung lượng lưu trữ và thời lượng pin.
Chiến thuật này của họ đã thành công. Năm 2016, IDC ước tính Oppo và Vivo xuất xưởng tới hơn 147 triệu smartphone, vượt mặt Huawei với 76,6 triệu, Apple 44,9 triệu và Xiaomi 41,5 triệu. Doanh số này đã tăng gấp đôi so với năm 2015.
Trong quý 4/2016, cả hai xếp thứ 1 và 3 tại thị trường Trung Quốc, Huawei ở vị trí thứ 2. Cách tiếp cận của bộ đôi này cực kỳ thành công tại các thành phố hạng trung, nơi smartphone tầm trung trở thành xu hướng chủ đạo, theo chia sẻ của nhà phân tích Tay Xiaohan của IDC.
Dòng điện thoại thông minh của Duan cũng đạt được đà phát triển vượt bậc ở thị trường bên ngoài Trung Quốc. Trong quý 4/2016, Oppo và Vivo đã đứng thứ 4 và 5 trong danh sách các hãng smartphone lớn nhất toàn cầu. Khoảng một phần tư smartphone của Oppo xuất xưởng trong năm ngoái được vận chuyển tới các thị trường đang phát triển như Ấn Độ, nơi họ muốn khai thác triệt để trước khi Apple tạo được sự ảnh hưởng cần thiết.
“Điện thoại thông minh là một cơ hội chưa từng thấy. Chúng tôi dự đoán ít nhất trong 10 hoặc 20 năm tới vẫn chưa có sự thay thế cho smartphone” Duan nói.
Tuần vừa rồi, Cook nói rằng Apple không có mục tiêu cụ thể về thị phần. “Ở Trung Quốc, sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt, không chỉ smartphone mà còn trong nhiều ngành công nghiệp khác”, Tim Cook phát biểu trong khuôn khổ sự kiện China Development Forum tại Bắc Kinh. “Tôi nghĩ điều này là một dấu hiệu khi rất nhiều công ty địa phương đã bắt đầu quan tâm tới việc sản xuất những thiết bị chất lượng tốt”.
Duan ngày càng giữ khoảng cách với Vivo và Oppo dù ông vẫn là một cổ đông lớn. Ông nói rằng mình thích ở sau ánh đèn sân khấu, thích sống ở California với vợ và các con. Thực tế, dù vẫn dự các cuộc họp hội đồng quản trị nhưng ông chủ yếu nhận thông tin về Vivo và Oppo qua mạng internet để tránh làm phiền họ, và với các đối thủ thì ông còn ít quan tâm hơn.
Tháng 10 năm ngoái, Lei Jun – đồng sáng lập Xiaomi lên tiếng mỉa mai các đối thủ vì xây dựng các kênh bán hàng dày đặc tại vùng nông thôn nhằm bán được nhanh và nhiều hơn. Trong một cuộc phỏng vấn với Tạp chí Doanh nhân Trung Quốc hồi tháng 10, Lei cho rằng các hãng này, ám chỉ Vivo và Oppo đã sử dụng “thông tin mất cân bằng” để lừa người dùng không chọn sản phẩm Xiaomi, khiến hãng này mất đi vị thế dẫn đầu.
“Chỉ có kẻ gàn dở mới nói những điều như thế”, Duan nói nhưng không cho biết đang ám chỉ ai. “Khi mọi người nói về việc thông tin bị mất cân bằng thì chẳng khác nào họ ám chỉ rằng người tiêu dùng quá ngốc nghếch”.
Hiện tại, niềm đam mê lớn nhất của Duan chính là đầu tư chứng khoán. Đây cũng là lý do thôi thúc ông bỏ một khoản tiền kỷ lục là 620.100 USD vào năm 2006 để được ăn trưa với Buffett. Trên blog của mình, bên cạnh những tư vấn của về golf và Apple, Duan còn đăng tải rất nhiều câu nói hay của Buffett.
Duan đã cũng cố danh tiếng của mình là một nhà đầu tư tài giỏi trong thương vụ cứu người bạn khỏi cơn khủng hoảng là William Ding, sáng lập NetEase. Công ty internet của Ding đã gặp khó, giá cổ phiếu hạ xuống chỉ còn 13 cents sau khi bong bóng dot-com bùng nổ, trở thành công ty Trung Quốc đầu tiên ở Hoa Kỳ bị loại khỏi sàn Nasdaq về vấn đề kiểm toán.
Năm 2002, Duan đã bỏ 2 triệu USD mua 5% cổ phần của NetEase ở mức giá 16 cents. Hồ sơ của NetEase cho thấy tới tháng 3/2009 Duan vẫn nắm trong tay 4 triệu cổ phiếu của công ty này. Tuy nhiên ông cho biết đã bán phần lớn số cổ phiếu của NetEase khi nó đạt mức giá 40 USD.
Duan không hề ngại khi nói về các vụ đầu tư của mình. Tuy nhiên, nhìn lại một thập kỷ làm doanh nhân và nhà đầu tư, thời gian gây dựng BBK khiến Duan cảm thấy tự hào nhất. Dù cho rằng vẫn đang có thể kiểm soát, nhưng Duan sợ rằng văn hóa của công ty sẽ không tồn tại được dưới sự điều hành của một thế hệ lãnh đạo mới.
Và trong khi Vivo của BBK và Oppo của Duan đã làm tốt, không có gì chắc chắn trong một ngành công nghiệp đang có sự chuyển động rất nhanh. Cả hai công ty đều đang cố gắng cải thiện mọi thứ, từ những tính năng trên smartphone tới các chiến dịch marketing.
Tuy nhiên một điều chắc chắn rằng Duan sẽ không trở lại vị thế lãnh đạo, thay vào đó ông sẽ mặc cho những người khác đối phó với các thách thức tiếp theo. “Tôi đã nói điều này nhiều năm trước là tôi sẽ không bao giờ trở lại”, Duan khẳng định. “Nếu có một vấn đề mà họ không thể giải quyết thì kể cả tôi cũng vậy”.
Theo Bloomberg