“Chúng ta đã có xe tự hành” Elaine Chao, người có thẩm quyền ngang với bộ trưởng giao thông Mỹ đã phát biểu trong một cuộc họp báo vào tháng năm với Fox Bussiness.” Chúng có thể tự lái trên đường cao tốc, đi theo vạch trắng trên đường và chúng chẳng cần ai ngồi sau để điều khiển cả”
Hiểu như vậy là sai lầm nghiêm trọng.
Ngày nay bạn có thể dễ dàng mua một cái xe bình thường với bánh lái và phanh xe. Tesla, Cadillac, Mercedes-Benz, Lexus, và Audi đã, hoặc sắp, giới thiệu một vài thiết bị hỗ trợ lái xe. Nhưng hiện tại chẳng có gì có thể giúp bạn chợp mắt, lướt net hay chơi game khi đang lái xe cả. Trái ngược lại với suy nghĩ của Chao, ô tô ngày nay vẫn rất cần con người vận hành và giám sát trong trường hợp có gì đó xảy ra.
Đừng trách bà thư ký vì phát ngôn đó. Khi nói về một dòng xe mới có thể tự lái, chẳng ai hiểu họ đang nói về cái gì cả đâu. Bạn định nghĩa xe tự hành (self-driving) hay tự động, không cần người lái là gì? Công nghệ này làm gì, cụ thể như thế nào? Hệ thống của xe này khác xe kia như thế nào?
“Người dùng đang bị làm rối trí bởi các loại xe tự hành, tự lái và các loại xe tự động khác,” Greg Rogers, nhà phân tích chính sách của trung tâm Eno cho biết.
Có vẻ như truyền thông đang có một chút vấn đề với nội dung. Ngành công nghiệp ô tô, theo một nghiên cứu mới đây, đang làm rất tệ trong việc truyền đạt lại thông tin cho công chúng biết hệ thống mới của họ làm việc như thế nào. Theo một báo cáo từ tháng trước, các nhà nghiên cứu tại việt kỹ thuật Massachusetts đã thăm dò thử 450 người về chức năng của các hệ thống tự hành đang có hoặc sắp có trên thị trường. Kết quả của cuộc thăm dò thật sự rất hoang mang, đáng lo ngại.
Đa số người trả lời đều không thể ước lượng các chức năng đó làm gì dựa trên tên của chúng. Những người tham gia có vẻ hiểu những thuật ngữ đó rằng họ sẽ phải cảnh giác, theo dõi giống như cách họ đang làm việc với hệ thống kiểm soát hành trình hiện tại. (Tin tốt cho hệ thống Active Cruise Control của BMV và Intelligent Cruise Control của Nissan, hai hệ thống nãy theo dõi khoảng cách an toàn giữa hai xe)
Tuy nhiên họ đã bị rối một chút với cái tên của tính năng. Ví dụ như Pilot Assist của Volvo và Traffic Jam Assist của Audi. Vậy có nghĩa là hệ thống trợ giúp người lái hay người lái trợ giúp hệ thống?
(Kết quả nghiên cứu này đã loại trừ tính năng Autopilot của Tesla. Lý do đưa ra là những người tham gia đã quá quen thuộc với tính năng này để có được kết quả khách quan)
Bên ngoài phòng thí nghiệm, việc nhầm lẫn đó có thể sẽ khá nguy hiểm. Nó có thể khiến tài xế bước vào xe mà không biết trách nhiệm của họ sau vô lăng là gì. Những tính năng đó của các hãng đều tương tự nhau, nhưng sẽ có một vài khác biệt quan trọng.
Một số loại sẽ không hoạt động trên một vài loại đường, số khác có thể chạy thẳng nhưng không rẽ được; một số loại thì gần như cân hết mọi thứ, nhưng lại yêu cầu tài xế lâu lâu phải chạm tay vào vô lăng không thì nó sẽ nghỉ chạy.
“Nếu như các khái niệm khác nhau này được đặt tên không theo chuẩn mực nào, thì nó sẽ gây khó hiểu cho người dùng ngay khi họ mua và cả khi họ sử dụng sản phẩm,” Hillary Abraham, người đang nghiên cứu về cách con người tương tác với các hệ thống hỗ trợ lái tại MIT cho biết. “Việc hiểu các thuật ngữ ảnh hưởng như thế nào đến quan niệm của người tiêu dùng về chức năng của nó, cách nó liên quan đến các hệ thống khác trên thị trường là rất quan trọng,” Abraham cho hay.
Nguy cơ này sẽ chỉ dễ nhận thấy khi có nhiều xe tự hành hơn được tung ra thị trường. Hiện đã có hơn 40 nhà sản xuất nhăm nhe tung ra thị trường các mẫu xe với tính năng nâng cao. Cadillac và Audi sắp tung ra hệ thống hỗ trợ lái một phần; các nhà sản xuất khác sẽ sớm đưa ra câu trả lời ngay sau đó. Điều này có nghĩa là sẽ cần thêm rất nhiều nghiên cứu nữa về tên gọi sản phẩm. Cách người dùng sẽ sử dụng sản phẩm của họ như thế nào? Các nhà sản xuất ô tô sẽ quảng cáo chức năng ra sao? (Mercedes-Benz năm ngoái đã quảng cáo một cách rất dễ nhầm, tự gọi chiếc sedan E Class của hãng là tự lái) Và ngành công nghiệp xe sẽ huấn luyện người dùng sử dụng các chức năng mới này như thế nào?
Các nhà sản xuất đương nhiên là sẽ có nhiều cách để hướng dẫn người tiêu dùng cách sử dụng chứ không đơn thuần chỉ dựa vào quảng cáo và tên sản phẩm. Lấy ví dụ với các đại lý bán xe, khi người dùng định mua xe và lái thử và nói chuyện với người bán hàng chẳng hạn. Đây chính là cơ hội để các nhà sản xuất thông qua các đại lý giải thích cho người dùng cách hệ thống vận hành và giới hạn của hệ thống của họ ở đâu.
Một số hãng đã làm khá tốt việc này. Tính năng Eyesight của Subaru trong nghiên cứu của MIT chỉ có 13% người dùng trả lời đúng: đó là tính năng hỗ trợ khi đổi làn đường, cảnh báo va chạm và tự phanh khi cần thiết. Nhưng nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản khác đã dành một nguồn lực lớn để đào tạo các đại lý về tính năng của sản phẩm của mình.
Không hề bất ngờ, đa số mọi người đều không miêu tả rõ xem xe “tự lái” làm việc như thế nào. Khi Erin MacDonald đến một địa lý xe ở California để mua một chiếc xe với các tính năng tự động, cô phát hiện ra người bán hàng không hiểu biết nhiều về sản phẩm mà họ đang bán. “Họ không thể giải thích xem tính năng đó hoạt động ra sao, hạn chế của chức năng đó là gì, hoặc tình trạng như thế nào thì an toàn để sử dụng,” cô cho biết. MacDonald, một kỹ sư cơ khí và đã học qua về thiết kế sản phẩm tại đại học Standford, cuối cùng đành phải tự nghiên cứu về sản phẩm mà cô cần mua, sau đó lại phải mất công tự so sánh các tính năng giữa các hãng.
Đây thật sự là một vấn đề cho cả người dùng lẫn các nhà sản xuất. “Những gì bạn gọi là cái gì đó có thể là một hình thức hứa hẹn tiềm ẩn rằng, tính năng này có khả năng vận hành an toàn trong một số tình huống nhất định,” Ryan Calo, người chuyên nghiên cứu về robot và các luật ảo tại Đại học luật Washington cho biết. Trước tòa, thẩm phán có thể chấp nhận rằng ProPilot hoặc Autopilot có coi là đảm bảo để tự vận hành chiếc xe một cách an toàn.
Các kỹ sư thường sử dụng một ngôn ngữ đặc biệt cho việc tự động hóa, một hệ thống 5 tầng có thể cho tài xế cần làm gì và khi nào cần làm. Nhưng đây là một thứ gì đó rất kỹ thuật và còn cách khá xa chuẩn mực thông thường. Cứ hỏi thử thư ký Chao, người có vẻ như đang chịu trách nhiệm điều chỉnh các loại xe tự động thì biết.
Vậy có cách nào khác không?
Calo cho rằng các công nghệ bán tự động hiện nay khác nhau quá nhiều. Công nghệ của BMV khác của Nissan mà cũng không giống của Tesla tí nào.
Một số người khác lại không đồng ý. “Nghiên cứu này cần phải đưa vào thực tế, ngành công nghiệp xe phải giải quyết nó ngay,” Bryan Reimer, nhà nghiên cứu tại MIT – người nghiên cứu hành vi của tài xế và đang nghiên cứu về thương hiệu, cho biết. Ông cho rằng các nhà sản xuất xe tự động cần phải dẹp đi tính cá nhân và ngồi lại với nhau, bàn cách đặt tên tiêu chuẩn cho sản phẩm của mình để người dùng dễ hiểu hơn.
“Tự động hóa không phải là vấn đề về kỹ thuật nữa mà nó là vấn đề về hành vi, vấn đề về cách bạn phát triển kỹ thuật để hỗ trợ chúng tôi,” Reimer nói. Một chiếc xe tự hành hoàn toàn có thể đang xuất hiện. Nhưng hiện tại thì vẫn chưa. Trong lúc này, con người cần phải tỉm hiểu cách vận hành của chúng và sau đó miêu tả cái thứ công nghệ đang trợ giúp chúng ta.
Theo Wired